Na današnji dan 28. januar

1812 – Rodjen je srpski državnik Ilija Garašanin, jedan od vodja ustavobranitelja i višegodišnji ministar unutrašnjih poslova u ustavobraniteljskim vladama. Tvorac je srpskog spoljnopolitičkog i nacionalnog programa “Načertanije” (1844), koji je bio temelj srpske spoljne politike sve do Prvog svetskog rata. Smatra se prvim velikim srpskim političarem 19. veka.

814 – Umro je Karlo I Veliki, franački kralj od 768. i rimsko-nemački car od 800. kada ga je krunisao papa Lav III. Znatno je proširio kraljevstvo i postao gospodar gotovo cele zapadne i srednje Evrope. Uveo je sistem kraljevskih vazala kojima je dodeljivao nasledne posede (feude) i tako stvorio vladajuću klasu velikih zemljoposednika.

1547 – Umro je engleski kralj Henri VIII (Henry), koji je nakon dolaska na presto 1509. proširio vlast na Vels, Škotsku i Irsku i izgradnjom jake flote postavio temelj budućoj pomorskoj sili. Ženio se šest puta, a nakon sukoba s papom, koji je odbio da poništi njegov prvi brak, oduzeo je papi vlast nad crkvom u Engleskoj, proglasio 1534. sebe vrhovnim crkvenim poglavarom i utemeljio anglikansku crkvu.

1573 – Počela je velika hrvatsko-slovenska seljačka pobuna pod vodjstvom Matije Gupca. Pobuna je u krvi ugušena 9. februara, a njen vodja je zarobljen i nakon nekoliko dana je umro od posledica svirepog mučenja.

1596 – Umro je engleski gusar i admiral Frensis Drejk (Francis Drake) prvi Englez koji je oplovio svet (1577-80). Gusarskim napadima na španske brodove doprineo je engleskom osvajanju kolonija, posebno u severnoj Americi, a imao je i značajnu ulogu u pobedi britanske ratne mornarice 1588. nad španskom “Nepobedivom armadom” u bici u Lamanšu. Preneo je 1586. krompir u Evropu iz Amerike.

1689 – Engleski parlament objavio je abdikaciju kralja Džejmsa II (James). Poslednji vladar iz dinastije Stjuart (Stuart) bio je prisiljen na napusti presto jer je pokušao da vrati katolicizam u Englesku.

1812 – Rodjen je srpski državnik Ilija Garašanin, jedan od vodja ustavobranitelja i višegodišnji ministar unutrašnjih poslova u ustavobraniteljskim vladama. Tvorac je srpskog spoljnopolitičkog i nacionalnog programa “Načertanije” (1844), koji je bio temelj srpske spoljne politike sve do Prvog svetskog rata. Smatra se prvim velikim srpskim političarem 19. veka.

1846 – Na balu u Beču prvi put je izveden “Srpski kvadril”, delo koje je Johan Štraus mladji (Johann Strauss) komponovao po nalogu kneza Miloša Obrenovića.

1857 – Rodjen je srpski političar i publicista Stojan Protić, jedan od osnivača Radikalne stranke, prvi premijer Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca (1918). Izdavao je i uredjivao časopis “Delo” i list “Odjek”. Pisac je odgovora na austro-ugarski ultimatum Srbiji 1914.

1871 – Francuska “Vlada narodne odbrane”, koja je formirana u Parizu nakon što je svrgnut Napoleon III i proklamovana republika, prihvatila je kapitulaciju u ratu s Pruskom, u kojem je francuska vojska teško poražena.

1878 – U Nju Hevnu u SAD je puštena u rad prva telefonska centrala, dve godine nakon što je Aleksander Grejem Bel (Alexander Graham Bell) patentirao telefon.

1887 – Rodjen je poljski pijanista Artur Rubinštajn.

1935 – Island je postao prva zemlja u kojoj je legalizovan abortus.

1939 – Umro je irski pesnik i dramski pisac Vilijam Batler Jejts (William Butler Yeats), najznačajnija ličnost irskog nacionalnog preporoda, jedan od osnivača i upravnik narodnog pozorišta (Teatar Ebi). Njegova delatnost nadahnula je procvat irske nacionalne drame, a učestvovao je i u javnom političkom životu i bio senator od 1922. do 1928. Dobio je Nobelovu nagradu za književnost 1923.

1986 – U eksploziji američkog vasionskog šatla “Čelendžer”, 72 sekunde posle lansiranja iz Kejp Kaneverala, poginulo je svih sedam astronauta.

1994 – Tri italijanska novinara ubijena su u Mostaru, a u Zenici je jedan Britanac ubijen, a dvojica teško ranjeni. Britanci su bili službenici agencije za dostavljanje humanitarne pomoći u Bosni.

1995 – U najkrvavijem sukobu od početka nasilja islamskih ekstremista u Egiptu, poginulo je 14 ekstremista, dvoje policajaca i dvojica prolaznika koji su se našli u unakrsnoj vatri.

1998 – U Indiji je osudjeno na smrt svih 26 optuženih za učešće u zaveri i ubistvu bivšeg premijera Radživa Gandija (Rajiv Gandhi).

2001 – U Zagrebu je umro hrvatski književnik Ranko Marinković. Dobitnik je mnogih književnih nagrada a njegova dela, poput romana “Kiklop” i “Glorija”, uz stvaralaštvo Miroslava Krleže svrstavaju se u najveća dostignuća hrvatske književnosti.

2002 – U Stokholmu je umrla švedska književnica Astrid Lindgren, tvorac Pipi Duge Čarape. Napisala je više od 100 dela, a njene knjige prodate su u više od 100 miliona primeraka.

2003 – U Beogradu je preminuo Miloš Milutinović, jedan od najboljih jugoslovenskih fudbalera svih vremena.

2003 – Na opštim izborima u Izraelu pobedila je desničarska partija Likud, čiji je lider izraelski premijer Ariel Šaron.

2004 – Predsednik britanske medijske korporacije Bi-Bi-Sija (BBC) Gevin Dejvis podneo je ostavku, a kompanija se izvinila zbog propusta u izveštavnju o naoružanju Iraka pred rat u toj zemlji. Otkaz je dao i novinar BBC Endru Giligan, autor spornih tekstova u kojima se optužuje britanska vlada da je preuveličala opasnost od iračkog naoružanja.

2011 – Umrla je operska diva Margaret Prajs (Price) koja je važila za jednu od vodećih soprana sveta. Najpoznatija je po izvodjenju Mocartovih složenih kompozicija.

2013 – Sedamdesetpetogodišnja holandska kraljica Beatriks abdicirala je u korist svog sina, prica Vilema-Aleksandera, koji je postao kralj te zemlje 30. aprila.

2016 – Preminuo je Džef Nikols (Geoff Nicholls), klavijaturista britanske hard rok i hevi metal grupe Blek sabat (Black Sabbath).

2017 – Predsednik SAD Donald Tramp (Trump) doneo je dekret o privremenoj zabrani ulaska u SAD za izbeglice i posetioce iz sedam zemalja sa većinskim muslimanskim stanovništvom (Irak, Iran, Sudan, Libija, Somalija, Jemen i Sirija). Odluka je proizvela lavinu negodovanja u ovim zemljama i širom sveta.

2021 – Sektor turizma u svetu izgubio je 1.300 milijardi dolara u 2020. godini usled restrikcija kretanja zbog pandemije korona virusa.

2023 – General u penziji Petr Pavel pobedio je na predsedničkim izborima u Češkoj nakon kampanje usmerene na podršku NATO-u, Evropskoj uniji i pomoć Ukrajini.