Na današnji dan 13. februar

Na današnji dan 13. februara 2012. umro je dugogodišnji novinar, urednik i voditelj Radio-televizije Srbije (RTS) Miloje Mića Orlović, upamćen i kao prvi voditelj Dnevnika na toj televiziji. Bio je autor brojnih reportaža, intervjua, radio i TV emisija.

1199 – U Hilandaru je umro Stefan Nemanja, rodonačelnik dinastije Nemanjića koja je vladala Srbijom 200 godina. Veliki župan od 1166. postavio je osnove državne samostalnosti Srbije i njene političke moći. Povukao se sa prestola 1196. u korist sina Stefana (kasnije prvog srpskog kralja Stefana Prvovenčanog) i zamonašio se pod imenom Simeon u manastiru Studenici. Srpska pravoslavna crkva slavi ga kao Svetog Simeona Mirotočivog, prvog sveca iz loze Nemanjića.

1571 – Umro je italijanski vajar i pisac Benvenuto Čelini (Cellini) dvorski zlatar Kozima Medičija (Cosimo Medici), rimskih papa i francuskog kralja Fransoa I (Francois), najbolji izrađivač sitnih zlatarskih predmeta u svoje vreme. Njegova autobiografija “Moj život” predstavlja značajan dokument za kulturnu istoriju renesanse.

1633 – Inkvizicija rimokatoličke crkve u Rimu lišila je slobode astronoma Galilea Galileja (Galilei) zbog njegovog zalaganja za Kopernikov heliocentrični sistem. Ostatak života naučnik je proveo pod stalnim nadzorom Inkvizicije, a zabrana s njegovih dela skinuta je 1757.

1668 – Sporazumom potpisanim u Lisabonu Španija je priznala nezavisnost Portugala.

1689 – Kralj Engleske i Škotske Vilijam III od Oranža (William, Orange) i njegova žena Meri (Mary), kćerka svrgnutog engleskog prokatoličkog kralja Džejmsa II, proglasili su suverenitet nad Velikom Britanijom i Irskom.

1787 – Umro je dubrovački matematičar, fizičar, astronom, filozof i diplomata Ruđer Bošković, osnivač i direktor Brerske astronomske opservatorije kod Milana i direktor Optičkog instituta francuske mornarice, jedan od najvećih naučnika svoga doba.

1793 – Velika Britanija, Pruska, Austrija, Holandija, Španija i Sardinska kraljevina (Pijemont) sklopile su savez protiv revolucionarne Francuske.

1831 – Rođen je srpski državnik i istoričar Jovan Ristić, vođa desnog krila Liberalne stranke, jedan od najznačajnijih srpskih političara 19. veka. Bio je namesnik maloletnom knezu Milanu Obrenoviću (1868-72), predstavnik Srbije na Berlinskom kongresu 1878, predsednik vlade kneževine i kraljevine Srbije (između 1873. i 1887) i namesnik maloletnog kralja Aleksandra Obrenovića (1889-93). Napisao je “Diplomatsku istoriju Srbije”.

1883 – Umro je nemački kompozitor Rihard Vagner (Richard Wagner), stvaralac kasnog romantizma, koji je srušio tradicionalnu strukturu opere da bi ostvario svoju zamisao o sveobuhvatnom umetničkom delu – “muzičkoj drami” (“Holanđanin lutalica”, “Tristan i Izolda”, “Loengrin”, “Nirnberški majstori pevači”, “Nibelunški prsten”).

1945 – Sovjetska Crvena armija je u Drugom svetskom ratu oslobodila Budimpeštu, posle 50 dana opsade tokom koje je poginulo 50.000 nemačkih vojnika.

1945 – Američki i britanski avioni su u Drugom svetskom ratu počeli bombardovanje nemačkog grada Drezdena. Grad je tokom dva dana bombardovanja razoren, a računa se da je poginulo oko 135.000 ljudi.

1961 – Savet bezbednosti UN doneo je odluku da se u Kongo upute međunarodne mirovne snage da bi se sprečilo izbijanje građanskog rata u toj zemlji.

1974 – Umro je slikar Petar Lubarda, jedan od najznačajnijih jugoslovenskih likovnih umetnika 20. veka.

1975 – Kiparski Turci su u severnom delu ostrva, koji je sedam meseci ranije okupirala Turska, proglasili “Tursku federalnu državu Kipar” i formirali ustavotvornu skupštinu. Za prvog predsednika skupštine izabran je vođa kiparskih Turaka Rauf Denktaš.

1984 – Šef Komunističke partije SSSR-a i države postao je Konstantin Černjenko, nasledivši preminulog Jurija Andropova. Posle Černjenkove smrti, koji je vladao manje od godinu dana, na vlast je stupio Mihail Gorbačov, sedmi i poslednji lider SSSR-a.

1990 – SSSR, SAD, Velika Britanija, Francuska i dve nemačke države objavili su plan o ujedinjenju Nemačke.

1991 – Američki bombarderi su razorili sklonište u Bagdadu identifikovano kao vojni položaj, u kojem su, međutim, civili potražili spas od napada iz vazduha. Prema iračkim izvorima poginulo je oko 500 ljudi, medju kojima veliki broj dece i žena.

1999 – U Beogradu je sahranjen Peko Dapčević, jedan od prvih komandanata Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije u Drugom svetskom ratu. Učesnik je Španskog građanskog rata (1936-39). Posle rata bio je načelnik Generalštaba Jugoslovenske narodne armije, državni funkcioner i diplomata.

2000 – Papa Jovan Pavle II zatražio je oproštaj za sve grehove Rimokatoličke crkve u prošlosti, uključujući i odnos prema Jevrejima i jereticima.

2001 – Amerikanka En Bankroft (Ann Bancroft) i Norvežanka Liv Arnesen postale su prve žene koje su na skijama prešle Antarktik. Njihovo “putovanje” od 2.700 kilometara trajalo je 90 dana.

2004 – U bombaškom napadu na njegov automobil u Dohi (Katar) ubijen je bivši predsednik Čečenije u egzilu Zelimkan Jandarbijev (Zelimkhan Yandarbiyev), a njegov maloletni sin je ranjen. Rusija je više puta tražila njegovo izručenje, smatrajući ga odgovornim za smrt više stotina građana u Čečeniji i zbog veza sa al-Kaidom.

2014 – Kompozitor, aranžer i dirigent Stjepan Mihaljinec, koautor pesme “Zadnji fijaker” (sa Dragom Diklićem), preminuo je u Zagrebu.

2016 – Umro je fudbaler Slobodan Santrač, najbolji strelac u istoriji jugoslovenskog fudbala sa 1.301 postignutim golom.

2019 – Kraljevski muzej u Amsterdamu izložio je prvi put sva dela Rembranta (Rembrandt Harmenszoon van Rijn) koja poseduje, povodom 350. godišnjice smrti čuvenog holandskog slikara.

2022 – Skupština Nemačke poverila je Frank-Valter Štajnmajeru (Frank Walter Steinmeier) drugi petogodišnj mandat na mestu predsednika države.