Na današnji dan 13. maj

Na današnji dan 13. maja 1990. u Zagrebu na stadionu u Maksimiru na fudbalskoj utakmici zagrebačkog “Dinama” i beogradske “Crvene zvezde” dogodio se krvavi obračun navijača ova dva kluba.

1619 – Po nalogu princa Morisa od Nasaua (Maurice van Nassau) pod optužbom za religioznu subverziju pogubljen je holandski državnik Johan fan Oldenbarnevelt (van Oldenbarneveldt), osnivač moderne holandske države.

1717 – U Beču je rođena austrijska carica, češka i mađarska kraljica Marija Terezija (Maria Theresia), naslednica Karla VI od 1740, jedna od najznačajnijih ličnosti dinastije Habsburga.

1787 – Prvi brodovi sa robijašima krenuli su iz Engleske prema novoj koloniji Australiji koja je tada Engleskoj služila kao kažnjenička kolonija.

1792 – Rođen je italijanski sveštenik Đovani Mastai Fereti (Giovanni, Ferretti), od 1846. papa Pije IX (Pius). Za vreme njegovog pontifikata, najdužeg u istoriji rimokatoličke crkve (31 godina i 236 dana), prestala je da postoji Crkvena država (1870). Najveći njen deo ušao je u sastav Kraljevine Sardinije, dok je papska država svedena na nekadašnji Patrimonij.

1795 – Rođen je slovački filolog i istoričar Pavel Jozef Šafarik (Josef), jedan od osnivača slavistike. Bio je direktor srpske gimnazije u Novom Sadu od 1819. do 1833. (“Srpska čitanka”).

1798 – Rođen je Konstantin Danil, jedan od najvećih srpskih slikara 19. veka, predstavnik srpskog bidermajera.

1830 – Osnovana je Republika Ekvador, a za prvog predsednika izabran je Huan Hoze Flores (Juan Jose).

1840 – Rođen je francuski pisac Alfons Dode (Alphonse Daudet) autor trilogije o zgodama Tarantena Taraskonca, remek dela francuske humorističke proze. Veliki uspeh donela mu je zbirka pripovedaka “Pisma iz mog mlina”.

1846 – Kongres SAD je formalno objavio rat Meksiku, mada su borbe u Kaliforniji započele nekoliko dana ranije.

1848 – U Sremskim Karlovcima je počelo zasedanje “Majske skupštine” na kojoj su delegati 175 crkvenih opština iz Vojvodine i Srbije izabrali Josifa Rajačića za patrijarha, a pukovnika Stevana Šupljikca za vojvodu. Skupština je 15. maja proglasila Srpsko Vojvodstvo, ali austrijska i mađarska vlada nisu priznali srpsku autonomiju.

1851 – Rođen je srpski pisac i lekar Laza Lazarević (“Prvi put s ocem na jutrenje”, “Sve će to narod pozlatiti”, “Na bunaru”, “Školska ikona”, “On zna sve”, “U dobri čas hajduci”, “Verter”).

1862 – Rođen je srpski pisac Janko Veselinović, autor romana “Hajduk Stanko” sa tematikom iz Prvog srpskog ustanka i pripovedaka i romana (“Slike iz seoskog života”, “Seljanka”).

1881 – Rođen je Dimitrije Tucović, vođa socijalističkog pokreta u Srbiji. Bio je jedan od organizatora prve Balkanske socijaledmokratske konferencije (1910), a na kongresu Internacionale u Kopenhagenu (1910) odlučno se suprotstavio imperijalističkoj politici zvanične Austrije. Objavio je oko 600 radova u domaćim i stranim listovima. Poginuo je 20. novembra 1914. u Kolubarskoj bici (“Zakonsko osiguranje radnika”, “Zakon o radnjama i socijalna demokratija”).

1882 – Rođen je francuski slikar Žorž Brak (Georges Braque) koji je s Pablom Pikasom (Picasso) 1905. osnovao kubistički pokret.

1887 – U Beogradu je osnovana Provizorna opservatorija Velike škole. Osnivanjem Republičkog hidrometeorološkog zavoda Srbije 1947. Opservatorija je postala njegov sastavni deo.

1888 – U Brazilu je ukinuto ropstvo.

1914 – Rođen je američki bokser Džoe Luis (Joe) prvak sveta u teškoj kategoriji od 1937. do 1949, kada se povukao.

1930 – Umro je norveški polarni istraživač i diplomata Fritjof Nansen (Fridtjof), dobitnik Nobelove nagrade za mir 1922. Kao visoki komesar Društva naroda rukovodio je repatrijacijom ratnih zarobljenika nakon Prvog svetskog rata.

1931 – Umro je srpski kompozitor i horovodja Josif Marinković, član Srpske kraljevske akademije. Njegove solo pesme i mnoge horske kompozicije uz pratnju klavira poseban su doprinos srpskoj muzici. Bio je dirigent beogradskog pevačkog društva “Obilić”.

1949 – Prvi britanski mlazni avion “Kanbera” izveo je prvi probni let.

1961 – Umro je američki filmski glumac Gari Kuper (Gary Cooper), dobitnik Oskara za filmove “Narednik Jork” i “Tačno u podne”.

1968 – U Parizu su počeli zvanični pregovori predstavnika Severnog Vijetnama i SAD o okončanju rata u Vijetnamu.

1981 – Na trgu Svetog Petra u Rimu u atentatu je ranjen papa Jovan Pavle II. Atentator Mehmed Ali Agdža (Agca) je uhapšen. Pušten je iz zatvora nakon 20 godina i u junu 2000. predat Turskoj.

1994 – Ministri inostranih poslova SAD, EU i Rusije postigli su u Ženevi saglasnost o zajedničkoj strategiji u rešavanju bosanskog konflikta.

1999 – Peru i Ekvador su potpisali dokument o razgraničenju, okončavši posle šest decenija spor zbog kojeg su te zemlje tri puta ratovale.

1999 – Umro je Džin Sarazen (Gene Sarazen) jedan od samo četiri golf igrača koji su osvojili četiri glavna profesionalna kupa u golfu.

2005 – Na prvoj međunarodnoj donatorskoj konferenciji za obnovu i očuvanje kulturnog nasledja na Kosovu, održanoj u Parizu u organizaciji UNESKO-a, prikupljeno je deset miliona dolara.

2007 – Na takmičenju za pesmu Evrovizije u Helsinkiju pobedila je predstavnica Srbije Marija Šerifović sa pesmom “Molitva”.

2011 – Visoki komesarijat Ujedinjenih nacija za izbeglice (UNHCR) saopštio je da se oko 1.200 izbeglica koje su u martu i aprilu napustile Libiju utopilo u Sredozemnom moru.

2014 – Poginuo je 301 rudar u nesreći u rudniku uglja Soma, 120 km severoistočno od Izmira na zapadu Turske. U vreme eksplozije 787 radnika je bilo pod zemljom.

2015 – Vatikan je zvanično priznao državu Palestinu i svoje diplomatske aktivnosti ranije uperene ka Palestinskoj oslobodilačkoj organizaciji, usmerio ka državi Palestini.

2018 – Na parlamentarnim izborima u Iraku većinu je osvojio politički savez Saerun, na čijem je čelu radikalni šiitski sveštenik Moktada Sadr.

2021 – Sukob izraelske vojske i Hamasa dodatno je eskaliralo uprkos naporima na postizanju prekida vatre. U brojnim izraelskim gradovima u kojima živi mešano stanovništvo izbile su demonstracije i neredi. Svi letovi do međunarodnog aerodroma kraj Tel Aviva preusmereni su posle raketiranja iz pojasa Gaze.