Na današnji dan 9. septembar

Na današnji dan 9. septembra 1772. rođen je srpski književnik i pozorišni pisac Joakim Vujić, koji je 1835. u Kragujevcu osnovao prvo srpsko pozorište, gde je prenosio romantičarski duh Evrope prikazujući dela domaćih i stranih autora.

1087 – Umro je normanski vojvoda i engleski kralj Vilijam I (William) poznat kao Vilijam Osvajač. Nakon pobede nad kraljem Haroldom u bici kod Hestingsa 1066. postao je kralj Engleske. Tokom njegove vladavine romanizovani Normani počeli su se stapati sa pokorenim Anglosasima u englesku naciju. Uveo je 1085. prvi imovinski katastar (Domesday Book).

1513 – U bici protiv Engleza kod Fludena poginuo je škotski kralj Džejms IV (James) zajedno sa nekoliko hiljada Škota, medju kojima je bilo gotovo celo plemstvo.

1585 – Rođen je francuski državnik, kardinal Arman Žan di Plesi Rišelje (Armand Jean du Plessis Richelieu), koji je kao ministar kralja Luja XIII (Louis) (od 1629) vršio stvarnu vlast u Francuskoj i podigao moć francuske krune. Osnovao je 1635. Francusku akademiju.

1737 – Rođen je italijanski lekar i fizičar Luiđi Galvani (Luigi), koji je 1789, vršeći eksperimente sa žabljim mišićima, otkrio vrstu elektriciteta, koja je kasnije po njemu nazvana galvanski elektricitet.

1776 – Američki Kontinentalni kongres uveo je zvaničan naziv države Sjedinjene Američke Države umesto Ujedinjene kolonije.

1828 – Rođen je ruski pisac Lav Nikolajevič Tolstoj, jedan od velikana svetske književnosti, autor čuvenih romana “Rat i mir” i “Ana Karenjina”. Zbog kritičkog odnosa prema društvu i crkvi, dolazio je u sukob sa vlastima, a Ruska pravoslavna crkva ga je 1901. ekskomunicirala.

1894 – Kineski revolucionar Sun Jat-sen (Yat-sen) osnovao je Društvo za preporod Kine i počeo da organizuje ustanak u Kantonu, nakon poraza Kine u ratu sa Japanom. Ustanak nije uspeo, a učesnici su uhvaćeni i pogubljeni. Sun Jat-sen je uspeo da pobegne iz zemlje i do revolucije 1911. živeo je u inostranstvu.

1898 – Umro je francuski pisac Stefan Malarme (Stephane Mallarme) uz Remboa (Rimbaud) i Verlena (Verlaine) najznačajniji pesnik francuskog simbolizma. Njegova pesma “Popodne jednog fauna” inspirisala je Debisija (Debussy) da komponuje čuveni preludij.

1901 – Umro je francuski slikar i grafičar Anri Tuluz Lotrek (Henri Toulouse Lautrec) majstor litografije, slikar boema, atmosfere i likova iz pariskog noćnog života na kraju 19. veka.

1914 – U Prvom svetskom ratu okončana je prva velika bitka na Marni u Francuskoj, tokom koje su ukupni nemački gubici procenjeni na 800.000 ljudi. U julu 1918. vođena je druga bitka na Marni i to je bila poslednja nemačka ofanziva u Prvom svetskom ratu.

1944 – Dan nakon ulaska sovjetskih trupa u Bugarsku, bugarski komunisti preuzeli su vlast u zemlji.

1945 – Trupe SAD iskrcale su se na kraju Drugog svetskog rata u Južnoj Koreji, sovjetske su od Japana preuzele Severnu Koreju, a 38. paralela je postala linija podele dveju korejskih država.

1976 – Umro je kineski revolucionar i državnik Mao Cedung (Zedong) jedan od osnivača Komunističke partije Kine, koji je 1949. u Pekingu proglasio Narodnu Republiku Kinu i do smrti bio njen neprikosnoveni lider. Njegove misli i ideje objavljene su u čuvenoj “Crvenoj knjižici”. Godine 1966. pokrenuo je “Veliku proletersku kulturnu revoluciju” tokom koje je smenjen veliki broj partijskih funkcionera, među kojima i njegovi najbliži saradnici.

1987 – Iračko ratno vazduhoplovstvo započelo je seriju udara na iranske električne centrale i naftna postrojenja.

1991 – Sovjetska republika Tadžikistan proglasila je nezavisnost.

1993 – Izrael i Palestinska oslobodilačka organizacija sporazumeli su se o međusobnom priznanju, otvarajući put ka okončanju sukoba Arapa i Jevreja.

1996 – U tajfunu koji je pogodio priobalna područja ekonomski najrazvijenije kineske provincije Guangdong poginulo je više od 130 ljudi, a hiljade je povređeno.

2001 – Lider avganistanske opozicione “Severne alijanse” Ahmad Šah Masud, koji je predvodio borbu protiv talibana, smrtno je ranjen u njegovoj kancelariji kada su dva bombaša samoubice aktivirali bombe. Masud je preminuo tri dana kasnije.

2001 – Na predsedničkim izborima u Belorusiji, u mandatu od pet godina, pobedio je Aleksandar Lukašenko, koji se već na toj funkciji nalazi sedam godina.

2002 – Viši sud u Bijelom Polju osudio je Nebojšu Ranisavljevića iz Despotovca na 15 godina zatvora, zbog učešća u otmici i likvidaciji putnika, pretežno Muslimana, iz voza na pruzi Beograd-Bar u stanici Štrpci (RS) u februaru 1993.

2003 – Umro je američki naučnik Edvard Teler (Edward Teller) jedan od tvoraca hidrogenske bombe i jedan od učesnika u projektu Menheten koji je doveo do proizvodnje atomske bombe tokom drugog svetskog rata.

2004 – U Minhenu je počelo suđenje 86-godišnjem Ladislavu Nižnjanskom, optuženom za nacističke zločine 1945. u Čehoslovačkoj, gde je 1962. u odsustvu osudjen na smrt. On je posle Drugog svetskog rata skoro 60 godina neometano živeo u Minhenu gde je radio kao dokumentarista i prevodilac u američkoj radio-stanici Radio Slobodna Evropa. Odlukom suda u Minhenu 2005. pušten je na slobodu u nedostatku dokaza.

2009 – Umro je Majk Bonđorno (Mike Bongiorno) popularni TV voditelj i simbol nacionalne televizije RAI. Nazvan “kraljem kviza” on je bio jedna od omiljenih i najdugovečnijih televizijskih ličnosti u Italiji.

2010 – Generalna skupština Ujedinjenih nacija usvojila je predlog rezolucije o Kosovu povodom ocene Medjunarodnog suda pravde o legalnosti jednostrano proglašene nezavisnosti Kosova, koju je podnela Srbija uz podšku Evropske unije.

2013 – Na izborima u Norveškoj koalicija desnog centra je porazila levi savez dotadašnjeg premijera Jensa Stoltenberg, mandatarka nove vlade je Erna Solberg, vodja Konzervativne partije.

2014 – Poljski premijer Donald Tusk podneo je ostavku zbog odlaska na funkciju predsednika Evropskog saveta, a mandat za sastav nove vlade poveren je dotadašnjoj predsednici Sejma poljskog parlamenta Evi Kopač.

2017 – Skupština Kosova izabrala je Ramuša Haradinaja za premijera Kosova.

2023 – U razornom zemljotresu amplitude 6,8 koji je pogodio Maroko poginulo je preko 2.900 ljudi.